2024-03-29T17:43:56Z
https://www.sh-isihistory.ir/?_action=export&rf=summon&issue=17353
پژوهش نامه تاریخ تشیع
2588-4468
2588-4468
1398
3
3
واکاوی انتقادی روند شیعه پژوهی در غرب از جنگهای صلیبی تاکنون
محمدرضا
بارانی
زینب
میرزایی مهرآبادی
آشنایی با تشیع به همان سدههای نخست اسلام برمیگردد اما شیعه پژوهی مکتوب از هنگام نبردهای صلیبی آغاز شد و ادامه آن در دورههای ایلخانی و تیموری، دوره صفویه، دوره قاجار و پهلوی تا امروز با فرایند و تطوری روبرو بوده است و در این پژوهشها، رویکرد و روشهای گوناگونی توسط آنان به کار گرفته شده است که نیازمند واکاوی انتقادی است.شیعهپژوهی از اواخر سده نوزدهم و در اوایل سده بیستم میلادی مورد توجه بود، اما پس از تحولاتی در جهان اسلام و آشنایی به ظرفیت تشیع و به ویژه پس از انقلاب اسلامی ایران، بسیار جدی انجام شد. اگرچه در سدههای نخستین اسلامی به علت نفوذ اهل سنت بر مراکز قدرت و ثروت، مطالعات شیعی مورد توجه نبود. در اولین رویارویی غربیان با تشیع در نبردهای صلیبی، فاطمیان و اسماعیلیان نماینده اسلام شیعی معرفی شدند و به دلیل باورهای غالیانه، انحرافی از اسلام قلمداد شدند و غربیان تشیع را مکتبی بدعتآمیز دانستند. در این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی تطور آشنایی و پژوهش غربیان با تشیع پرداخته خواهد شد که روشهای پدیدارشناسی اولیه، پژوهش میدانی و شیعهپژوهی علمی چگونه و در چه دورههایی نقش داشته است. در پایان سه مرحله، شناسایی شد و مشخص گردید که با وجود رشد تدریجی این نوع مطالعات، هنوز میزان آثار موجود در زمینه شیعه امامیه در اقلیت قرار دارد.
اسلام شناسان غربی
شیعه پژوهی
نبردهای صلیبی
تطور
پژوهش میدانی
2019
09
23
1
17
https://www.sh-isihistory.ir/article_154345_7fb893ff28f5ed444997655546fd887e.pdf
پژوهش نامه تاریخ تشیع
2588-4468
2588-4468
1398
3
3
نظام جانشینی در نهاد مرجعیت تامه شیعه (1266 ـ 1380هـ/1229ـ1340ش)
امیرحسین
حاتمی
یکی از مهمترین ادوار تاریخ سازمان روحانیت و نهاد مرجعیت دینی شیعه، دوره میان سالهای 1266 ـ 1380هـ/1229ـ1340ش است. در این دوره مرجعیت دینی شیعه با گذار از تعدد و تکثر پیشین، با عنوان مرجعیت تامه یا عام در یک مرجع کل جمع شد و اکثر مجتهدان دیگر در حکم وکلای این مرجع تام قلمداد شدند. این مرجع تامه معمولاً از حیث دانش و دیانت و مقبولیّت عام و نیز اقتدار و نفوذ کلام در موقعیت ممتازی قرار داشت و عملاً در رأس سازمان روحانیت شیعه نیز جای میگرفت. با این وصف، در هنگام فوت یک مرجع تامه، آنچه فوریت مییافت و معمولاً محل مناقشه بود، سازوکار نظام جانشینی بود. از آنجا که در این دوره، معمولاً بحث از جانشینی خواسته یا ناخواسته پس از فوت یک مرجع تامه همواره محل بحث و جدل بوده، در پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل چارچوب و چگونگی نظام جانشینی در نهاد مرجعیت تامه پرداخته شده است. در واقع این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش اصلی است که پس از فوت یک مرجع کل، جانشین او بر مبنای چه سازوکاری انتخاب میشده و چه رویهای در این زمینه دنبال میشده است؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد که گرچه برای انتخاب شایستهترین جانشین مرجعیت کل معمولاً ضوابط مشخصی وجود داشت، اما رَویه واحد و ثابتی مقرر نبوده و همین مسأله نیز مهمترین عامل گسستگیهای پدید آمده در نهاد مرجعیت تامه در دوره مورد نظر بوده است.
سازمان روحانیت
نهاد مرجعیت تامه
مرجع کل
نظام جانشینی
2019
09
23
19
35
https://www.sh-isihistory.ir/article_154341_3e527d5b8b3a39fc9fa93f57892be291.pdf
پژوهش نامه تاریخ تشیع
2588-4468
2588-4468
1398
3
3
بازخوانی باورهای عاشورایی در رویکردی پدیدارشناسانه
علیرضا
صیادنژاد
مهدی
لک زایی
چکیده:عاشورا، بهعنوان «زمان مقدس» و کربلا، بهعنوان «مکان مقدس»، یکی از محوریترین باورهای شیعی است که نقشی برجسته در حیات و بازسازی تشیع دارد که بهرهگیری از رویکردهای جدیدی همچون رویکرد پدیدارشناسی، امکان فراهم شدن تصویر جدیدی از این باور رایج شیعی را برای انسان معاصر فراهم میکند. میرچا الیاده با رویکردی پدیدارشناسانه به مبحث ادیان، معتقد است که غالب باورها و آیینهای ادیان بر محور «آفرینش» و «نوزایی آفرینش» است. اگرچه آیینهای عاشورایی، بازسازی حادثه و تراژدی غمباری در کربلا بهشمار میآیند، اما مقایسه و تطبیق آنها با آیینها و جشنهای نوزایی سایر ملل، گواهی میدهد که از مفهوم و کارکرد مشابهی برخوردار بوده و ساختاری مشابه دارند؛ بر همین اساس،میتوان از تراژدی عاشورا، تعبیر به «آیین نوزایی شیعه» نمود. علاوه بر این، امروزه گاه شاهد پرسشهایی از چرایی و یا چگونگی باورها و آیینهای عاشورایی هستیم، آیینهایی که گاه فراتر از یک منطقه بوده و رواج گستردهای در میان شیعیان دارند. تا پیش از این، چنین پرسشهایی با پاسخهای سنتی و گاه اسکاتهای دینی روبرو بودهاند. بدون تردید امروزه، اقناعکنندگی پاسخهای سنتی به چنین پرسشهایی مورد تردید جدی قرار گرفته است. میتوان پذیرفت که حداقل برای بخشی از جامعة حاضر که از ذهنی پرسشگر در دین و زبانی علمی استقبال میکنند، در پیش گرفتن رویکردهای جدید و علمی، ضرورت دارد. متن حاضر تلاش دارد تا با رویکردی نسبتا جدید و برون دینی، آیینها و باورهای عاشورایی را بازخوانی نموده و تصویری قابل مفاهمه ـحتی برای غیرمومنان شیعیـ فراهم نماید.
پدیدارشناسی اسلام
جشن نوزایی
آیینهای شیعی
عاشورا
کربلا
2019
09
23
37
56
https://www.sh-isihistory.ir/article_154342_a94bf38919b9e4a64d5dace0cc76b636.pdf
پژوهش نامه تاریخ تشیع
2588-4468
2588-4468
1398
3
3
پژوهشی در شناخت برخی راویان گمنام شیعی در دو سده نخست هجری
ستار
عودی
چکیدهپیش از تدوین و نگارش سیره نبوی توسط ابن هشام )متوفای ٢٠۶یا ٢١٣ق (شماری از راویان شیعه یا منسوب به تشیع در دو سده نخست هجری، کمتر شناخته شده و روایات آنان به دست فراموشی سپرده شده است. از این رو نویسنده در این مقاله بر آنست تا پس از جستجو در منابع کهن، روایات مهم آنان را که غالبا به حوادث صدر اسلام و فضایل خاندان نبوت مربوط است، گزارش نماید. یافته های پژوهش نشان می دهد که مورخان و اخباریان برخی از این راویان بینام و نشان را شیعه و یا دارای گرایش شیعی دانسته اند. این مقاله بر اساس روش توصیفی تدوین شده و در آن سعی شده با حفظ بیطرفی علمی منابع کهن عربی مورد اعتماد و تأیید اهل سنت، کاوش شده و مورد استناد قرار گیرند و تنها در موارد ضروری به دیگر منابع روائی ارجاع داده شده است
2019
09
23
57
74
https://www.sh-isihistory.ir/article_154362_94146f7ac1e5cfc4df7378136a984f97.pdf
پژوهش نامه تاریخ تشیع
2588-4468
2588-4468
1398
3
3
بازشناسی نبوت در صحیفه سجادیه
محمد
محمودپور
سیره معصومین، به ویژه روایات مستند از ایشان از جمله منابع مورد استفاده در بررسی تاریخ اندیشه اسلامی است. آغاز خلافت بنی امیه و تبدیل خلافت به سلطنت از حساس ترین دوره های مؤثر بر اندیشه سیاسی اسلام است. در آن ایام امامان شیعی، بنا بر وظیفه الهی در جهت حفظ و احیای اندیشه اسلامی در برابر انحرافات اموی اقدامات خاصی انجام دادند. یکی از انحرافاتی که در زمان امام سجاد(ع) به اوج خود رسید، تحریف مسئله نبوت و رهبری بود. امام سجاد(ع) در برابرانحرافات فکری – سیاسی جامعه اموی، اقدام به فعالیت های علمی و فرهنگی کرد تا بدون برانگیختن حساسیت دستگاه اموی با آنها مقابله کند. این نوشتار بر آن است تا جهت گیری امام سجاد(ع) در حساس ترین دوره تاریخ اسلام را بر اساس «صحیفه سجادیه» مورد بررسی قرار دهد. در این نوشتار با استفاده از تحلیل محتوایی صحیفه سجادیه، مسئله نبوت به عنوان یکی از ابعاد سیاسی- اعتقادی در صحیفه سجادیه مورد بررسی قرار گرفته است، تا از این طریق مقدار تأثیرگذاری اندیشه امام سجاد(ع) بر جامعه اسلامی عصر اموی و راهبرد ایشان در جهت حفظ مفهوم و جایگاه نبوت نشان داده شود. امام سجاد(ع) با بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر خویش، با بهره گیری از روش دعا به بیان اعتقادات مذهبی و اصول دین بالاخص مسئله نبوت و بعثت پرداخت. ایشان با باز تعریف مسئله نبوت و تبیین و تثبیت جایگاه آن، به معرفی ویژگیها و امتیازات نبوت و پیوند آن امامت پرداخت.
امام سجاد(ع)
نبوت
بنی امیه
صحیفه سجادیه
2019
09
23
75
89
https://www.sh-isihistory.ir/article_154343_822063dcbd909b91a8d080cdb6f37d9e.pdf
پژوهش نامه تاریخ تشیع
2588-4468
2588-4468
1398
3
3
سیره / سیره پژوهی به مثابه یک مساله اصلاح شدبه : سیره / سیره پژوهی و تنگنای کارآمدی در دنیای امروز
سید علیرضا
واسعی
ضرورت الگوگیری از سیره پیشوایان، به عنوان بهترین سبک زندگی، در دهه های اخیر، بویژه به اقتضای نیاز حکومت دینی، بهشدت موردٰاستقبال قرارگرفته و به دنبالآن، نهادها ومراکز زیادی برای آن اختصاص یافتند، اما به رغم همه تلاش های صورت گرفته و استقبال روز افزونی که فضای عمومی جامعه نسبت به آیینها و مناسکمذهبی، به عنوان مظاهر دینداری از خود نشان داده، اصل سیره و سیرهپژوهی به دلایلی نتوانست از اعتبار و اعتنای قابل دفاعی برخوردار گردد و به بیان دیگر،هزینه- درآمدنابرابری را تجربه کرده است، از جمله خالی بودن پژوهش ها از نوآوری های نظریه محور و متناسب با دغدغه ها/ نیازهای زمانه و دیگر دور بودن آنها از ادبیات علمی، روزآمد و معطوف به عقل فرهنگی است که ناخواسته آن را با چالشکارآمدی مواجه ساخت. مقاله با طرح این پرسش محوری که چرا سیره/سیره پژوهی کمتر در حیات فردی و اجتماعی جامعه شیعی ایران، به ویژه نسل جدید حضور موثر/مشهود دارد؟ می کوشد به روش تحلیلی انتقادی آن را مورد بررسی و تبیین قرار داده و راهکاری برای اثربخشی آن بیابد، با این فرضیه که علت بنیادین ناکارآمدی مطالعات سیره ای، عقب افتادگی آنها از تغییرات شتاب زای دنیای امروز یا عدم تناسب آنها با تحول خواهی است و رهایی از این وضعیت، شناخت هر چه بیشتر زمانه و اقتضاءهای آن و بالتبع ارائه پاسخ های متناسب با آن است. گر چه در باره سیره و چیستی آن و حتی اهمیت آن نوشته هایی وجود دارد، اما از زاویه مورد نظر نوشتار، کمتر پژوهشی صورت گرفته است.
ٰسیره پژوهی
دنیای امروز
پیشوایان معصوم
الگوی دینی
ثبات گریزی
2019
09
23
91
106
https://www.sh-isihistory.ir/article_154347_5d409645dd66c925033f914ce955bb7a.pdf