2024-03-29T17:09:41Z
https://www.sh-isihistory.ir/?_action=export&rf=summon&issue=20659
پژوهش نامه تاریخ تشیع
2588-4468
2588-4468
1398
3
4
بازتاب پیوند باورهای شیعی و اندیشهٔ ایرانشهری در دیوان اشعار وقاری
محمدرضا
ابوئی مهریزی
چکیدههمگرایی میان مذهب تشیع و نشانهها و الگوهای آن در سیاست و فرهنگ ایرانی در آثار نخبگان دورهٔ صفوی به گستردگی انعکاس یافته است. در این میان، محمّدامین وقاری یزدی، ادیب و شاعر سدهٔ یازدهم هجری در دیوان و منشآت خویش به روشنی تعلّقات شیعی و ایرانی این عهد را نمایانده است. اینکه وقاری چگونه همزمان به بازتاب گرایشهای شیعی و سنتهای سیاسی سلطنت و وزارت در ایران عصر صفوی پرداخته است، پرسش اصلی این تحقیق را تشکیل میدهد. پژوهش حاضر با رویکرد تاریخی و به روش توصیفی و تحلیلی و شیوهٔ کتابخانهای، خاصه با تکیه بر دیوان وقاری به بررسی آرا و گرایشهای فکری وی پرداخته است. تحقیق پیش رو مؤیّد آن است که علیرغم آنکه وقاری از ادیبان کمتر شناخته شدهٔ دورهٔ صفوی است، لکن وی در خلال دیوانش همنوایی میان تشیع و ایرانمآبی را در قالب اظهار محبت و ارادت به اهل بیت، دوستداری ایرانزمین و خاندان صفوی و مظاهر فرهنگ و ادب فارسی نشان داده است.
وقاری
دیوان وقاری
تشیع
اندیشهٔ ایرانشهری
صفویه
2019
12
22
1
24
https://www.sh-isihistory.ir/article_154349_7b2ecce6e6e75ec1398940cadfb2fc79.pdf
پژوهش نامه تاریخ تشیع
2588-4468
2588-4468
1398
3
4
نشانهشناسی مقام ولایت امام علی(ع) در فالنامه طَهماسبی
مرضیه
تراجی
عفت السادات
افضل طوسی
فالنامه طَهماسبی، یکی از نسخههای مصور دوران صفویه است که حاوی مضامینی چون تفأل به شیعه و تأویل به نیکی و بدی امر به استعانت به الطاف اهل بیت است. این نسخه در زمان حکومت شاه طَهماسب صفوی مصور شد. شاه طَهماسب با یاری علمای شیعه و رهنمایی بزرگانی چون محقّق کَرَکیِ و علامه مجلسی، یکی از بهترین راهها را برای انتقال مفاهیم مذهبی، آراستن متون به تصاویر اهلبیت، میدانست. از اینرو وی با حمایت از هنرمندان، فضا را برای توسعه تشیع فراهم ساخت. شاه طَهماسب بر آن بود که با مضامین شیعی و تجسم بصری امامان به خصوص امام علی(ع) تفکر و بینش شیعه را در سراسر ایران تحکیم بخشد. در این مقاله به این پرسشها پاسخ داده شده است: مضامین شیعی در نگارههای فالنامه طَهماسبی کدام است؟ نشانهها و نمادهای ولایت امام علی(ع) در نسخه چگونه است؟ در پاسخ به پرسشهای مقاله، هدف زیر موردنظر بوده است: شناسایی و تحلیل نگارههای فالنامه براساس مضامین شیعی و نشانههای ولایت امام علی(ع). روش تحقیق در این مقاله به صورت کتابخانهای و جمعآوری مطالب و تحلیل نگارهها و نمادهای شیعی به روش توصیفی است.
فالنامه طَهماسبی
شیعه
اِمام علی(ع)
نگارگری
قرآن کریم
شاه طهماسب صفوی
2019
12
22
25
44
https://www.sh-isihistory.ir/article_149689_db76a83e62284e307d32e329af573571.pdf
پژوهش نامه تاریخ تشیع
2588-4468
2588-4468
1398
3
4
رهیافتی به رهزنی اشتراک لفظی (هم نامی) در رجال و تراجم نویسی شیعه، مطالعه موردی: «فرید اراکی»
علی
حسن بگی
«دانش رجال» و «تراجم» در میان دانشیان مسلمان از اهمیت بسیاریبرخوردار است. این دو دانش درآغاز ،ذیل »دانش تاریخ» قرار داشتند. و مثل هر دانشی، دچار آسیب هایی گردید. «اشتراک لفظی» یا هم نامی(هم اسمی) یکی از آسیب هایی است که این دانش از گذشته به آن دچار شده است. شادروان «سید حسن فرید اراکی» در سال1349ش، در جمعی از دوستان خویش، پیش گویی آخوند ملا فتحعلی سلطان آبادی، در باره سرانجام شیخ فضل الله نوری و مرجعیت آیت الله شیخ عبد الکریم حائری را نقل کرد.در تاریخ اراک، «فرید اراکی» لقب دو نفر از شخصیت های علمی این شهر است .برخی نویسندگان و دانشیان رجال و تراجم این دو را خلط کرده و پیش گویی مذکور را به غیر ناقل اصلی نسبت داده اند. این نوشتار در صدد رفع اشتباه و انتساب گزارش به ناقل اصلی است. تا کنون نوشته ای در جداسازی این هم نامی یافت نشده است. نگارنده با روش توصیفی – تحلیلی، به این نتیجه دست یافت که حسن فرید ، نام و لقب یکی از مجتهدان و نام و لقب یکی از دبیران ریاضی است. همچنین ناقل پیش گویی، سید حسن فریدراکی (فرید هزاوه ای)، دبیر و معلم ریاضی است. در نتیجه انتساب این گزارش به شاد روان آیت الله سید حسن فرید اراکی صحیح نیست. گفتنی است مراجعه به منابع اصلیِ گزارش پیش گویی مذکور ،امکان جداسازی و تفکیک میان این دو شخصیت را فراهم کرده است.
اشتراک لفظی
فرید
ملا فتحعلی سلطان آبادی
شیخ فضل الله نوری
شیخ عبد الکریم حائری
2019
12
22
45
60
https://www.sh-isihistory.ir/article_154352_1c526648b98a912d6b92f491a6d63346.pdf
پژوهش نامه تاریخ تشیع
2588-4468
2588-4468
1398
3
4
ویژگیهای تاریخی در ردیه نویسی ابن شهرآشوب
محمدکاظم
علیجانی
مائده
علیپور
ابن شهرآشوب مازندارنی دانشمند ذو فنون شیعی در سده ششم هجری و نویسنده سه کتاب معالم العلما، مناقب آل ابیطالب و مثالب النواصب با بن مایههای تاریخی است. کتاب مثالب النواصب وی کوششی است در ادامه سنت ردیهنویسی که بر کاستیها و ضعفها و مطاعن تأکید دارد. وی در این اثر کوشیده است با توجه به اوضاع سیاسی نامناسب شیعیان و با بهرهگیری از ابزار تاریخنویسی، جایگاه شیعیان را تقویت کند در این مقاله ویژگیهای تاریخی ردیهنویسی ابنشهرآشوب با تأکید بر کتاب مثالبالنواصب و با استفاده از دو نسخه موجود از این کتاب بررسی شده است. ابن شهرآشوب با رویکرد تاریخی- کلامی و نگاه انتقادی به اخبار و تکیه بر سند و بهرهگیری گسترده از منابع فریقین، شیوهای را در تاریخنویسی پیش گرفته که بهزعم وی از سوی همگان مورد پذیرش قرار گیرد.
ابن شهرآشوب
تاریخنویسی
ردیهنویسی
مثالب النواصب
2019
12
22
61
80
https://www.sh-isihistory.ir/article_149634_ec48467eefd837a266fed0a1ef0da236.pdf
پژوهش نامه تاریخ تشیع
2588-4468
2588-4468
1398
3
4
روش شناسی علامه مجلسی در سیرهنگاری با تکیه بر کتاب جلاءالعیون
سیده فاطمه
میراقاسی رودکی
عباس
احمدوند
محمدرضا
بارانی
علامه مجلسی یکی از بزرگترین احیاگران حدیث شیعه در عصر صفویه، به دلیل رواج اخباریگری و تشیع در ایران و نیاز مردم به آشنایی با سیره معصومان(ع) موجبات نشر آثار شیعه را فراهم نموده است. از میان آثار پرشمار مجلسی، جلاءالعیون، گرچه از منابع متأخر، بهشمار میآید، اما به جهت گردآوری روایات سیره پیامبر(ص) به زبان ساده بر مبنای روایات شیعی، حائز اهمیت میباشد. پرسش اصلی پژوهش این است که علامه مجلسی در جلاء العیون با استفاده ازکدام گزارههای تاریخی و با چه رویکردی به تدوین سیره نبوی پرداخته است؟ جهت پاسخ، با روش توصیفی ـ تحلیلی با استفاده از مولفههای فکری علامه در جلاءالعیون به روش شناختی رویکرد ایشان پرداخته شد. دستاورد پژوهش نشان میدهد مجلسی در جلاءالعیون، سیره نبوی را مستند به گزارشهای تاریخی منابع شیعی، بر پایه ترکیب این گزارشها و استدلالهای کلامی شیعی تألیف نموده و به دنبال تبیین باورهای کلامی شیعه بوده است.واژگان کلیدی: سیرهنگاری،تاریخ، علامه مجلسی، جلاءالعیون، رویکرد کلامی
سیرهنگاری
تاریخ
علامه مجلسی
جلاءالعیون
رویکرد کلامی
2019
12
22
81
102
https://www.sh-isihistory.ir/article_154350_9a96411b0917ac1d646606e7dd121869.pdf
پژوهش نامه تاریخ تشیع
2588-4468
2588-4468
1398
3
4
ابوطالب در دوراهی سنت و حقیقت؛ تحلیل کنش بر مبنای تئوری انتخاب
سیدعلیرضا
واسعی
ابوطالب، به اتفاق همه مسلمانان یکی از شخصیت های بزرگ دوره پایانی تاریخ جاهلیت عرب و عهد آغازین اسلامی و دارای نقشی برجسته در حیات نبوی بود، با این که با سه چالش بزرگ دفاع از عشیره و انسجام آن، محافظت از نظام قبیله، شهر و الگوهای آن، و سه دیگر ایفای نقش مراقبت از آیین ها و باورهای پذیرفته شده، مواجه بود، اما به رغم همه این ها، راهی را برگزید که درنهایت دگردیسی ملایم جامعه را به سوی حقیقت میسر می ساخت،هر چند کنش گری های او درنگاه همترازان و بزرگان مکه از وجاهت قابل دفاعی برخوردار نبود. مقاله پیش رو، با عنایت به این پرسش کانونی که ابوطالب درچالش سنت و حقیقت چگونه عمل کرد و آیا در حمایت از پیامبر(ص) دغدغه حقیقت داشت یا به حکم موقعیت اجتماعی و فرهنگی، حمایت از عصبه عشیره/ قبیله، می کوشد بر مبنای تئوری انتخاب گِلَسِر که تلاشی برای تبیین اقدام انسان ها در برگزیدن مسیر زندگی براساس پایه ای ترین نیازهای انسانی است، با روش تاریخی و تحلیل محتوا پاسخ قابل دفاعی برای آن عرضه کند، بی آن که بر کشمکش های عقیدتی اصراری ورزد. فرضیه مقاله آن است که او، بیش از هر چیز به حقیقت میاندیشید نه سنت، هر چند در طبقهبندی ایمان و کفر نتوان به صراحت داوری کرد. البته نویسنده اذعان دارد که در باره ابوطالب، کنش ها و گرایش های عقیدتی او آثار فراوانی پدید آمده، اما از منظر نوشته حاضر که رویکردی انسانشناسانه دارد، هنوز جای بحث و گفتگو است.
ابوطالب
چالش سنت
پیروی از حقیقت
تئوری انتخاب
گِلَسِر
2019
12
22
103
119
https://www.sh-isihistory.ir/article_154351_ba535a35b0a3b5d3754da6f07d62ef60.pdf