2
استادیار و مدیر گروه ادیان شرق در دانشگاه ادیان و مذاهب
چکیده
چکیده:
عاشورا، به‌عنوان «زمان مقدس» و کربلا، به‌عنوان «مکان مقدس»، یکی از محوری‌ترین باورهای شیعی است که نقشی برجسته در حیات و بازسازی تشیع دارد که بهره‌گیری از رویکردهای جدیدی همچون رویکرد پدیدارشناسی، امکان فراهم شدن تصویر جدیدی از این باور رایج شیعی را برای انسان معاصر فراهم می‌کند. میرچا الیاده با رویکردی پدیدارشناسانه به مبحث ادیان، معتقد است که غالب باورها و آیین‌های ادیان بر محور «آفرینش» و «نوزایی آفرینش» است. اگرچه آیین‌های عاشورایی، بازسازی حادثه و تراژدی غم‌باری در کربلا به‌شمار می‌آیند، اما مقایسه و تطبیق آنها با آیین‌ها و جشن‌های نوزایی سایر ملل، گواهی می‌دهد که از مفهوم و کارکرد مشابهی برخوردار بوده و ساختاری مشابه دارند؛ بر همین اساس،می‌توان از تراژدی عاشورا، تعبیر به «آیین نوزایی شیعه» نمود. علاوه بر این، امروزه گاه شاهد پرسش‌هایی از چرایی و یا چگونگی باورها و آیین‌های عاشورایی هستیم، آیین‌هایی که گاه فراتر از یک منطقه بوده و رواج گسترده‌ای در میان شیعیان دارند. تا پیش از این، چنین پرسش‌هایی با پاسخ‌های سنتی و گاه اسکات‌های دینی روبرو بوده‌اند. بدون تردید امروزه، اقناع‌کنندگی پاسخ‌های سنتی به چنین پرسش‌هایی مورد تردید جدی قرار گرفته است. می‌توان پذیرفت که حداقل برای بخشی از جامعة حاضر که از ذهنی پرسش‌گر در دین و زبانی علمی استقبال می‌کنند، در پیش گرفتن رویکردهای جدید و علمی، ضرورت دارد. متن حاضر تلاش دارد تا با رویکردی نسبتا جدید و برون دینی، آیین‌ها و باورهای عاشورایی را بازخوانی نموده و تصویری قابل مفاهمه ـحتی برای غیرمومنان شیعی‌ـ فراهم نماید.
)