بررسی تطبیقی دیدگاه‌های امامیه و إباضیه در مفهوم امامت براساس متون تفسیری آنان؛ رویکردی تاریخی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای الهیات و معارف اسلامی - گرایش علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی _ واحد علوم و تحقیقات

2 استاد علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه تهران

3 استادیار علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات واحد علوم و تحقیقات تهران دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

مفهوم امامت از اساسی‌ترین مباحث قرآنی است که در بین همه فرق، از جمله امامیان و إباضیان مطرح می‌باشد. با این‌همه، این دو گروه در بیان مبانی و تعریف امامت و حدود اختیارات و مسئولیت‌های امام، یک سخن نیستند. نویسندگان این مقاله برآنند تا با مراجعه به منابع آنان به‌ویژه سه تفسیر مَجمَعُ البیان، المیزان و أطیبُ البیان از شیعه و سه تفسیر کتاب الله العزیز، تَیسیرُ التفسیر و جواهر التفسیر از إباضیه، نخست سیر تاریخی و نوع دریافت و قرائت هر یک از نویسندگان این تفاسیر را درباره مفهوم امامت بیان کرده و سپس شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها را دراین‌باره تحلیل نمایند و به این سؤال پاسخ دهند که: از بررسی آیات امامت و ولایت در قرآن کریم در تفاسیر امامیه و إباضیه، به چه نتایج و دست‌آوردهایی می‌رسیم؟ بررسی‌های به عمل آمده، نشان داد که إباضیان در تعریف و تبیین اصل امامت با شیعیان اختلاف دارند؛ اما در فروع موضوع، اشتراکاتی با آنان دارند. این دست‌آورد در نتیجه بررسی هفت مفهوم  «أولی الأمر»، «ولایت»، «امامت»، «مودت»، «تبلیغ»، «إکمال» و «تطهیر» حاصل آمده که همگی در قرآن ذکر شده و در منابع تفسیری دو گروه مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش، بر اساس روش تحلیلی و با مراجعه به منابع اصلی تفسیری دو گروه و تطبیق آن‌ها با هم سامان داده شده است.

کلیدواژه‌ها